Ιστορία

Η μικρή ιστορία του χωριού των Μηλεών αρχίζει περίπου το 1700 μ.Χ.  Ουσιαστικά τα χωριά Μηλιές και Δούκα φαίνεται να έχουν πορεία ανάπτυξης από το 1715 και μετά. Την τότε εποχή μιλάμε για έναν πρωτόγονο οικισμό με μικρά πλιθόσπιτα και καλύβες. Οι πρώτοι κάτοικοι εδραιώθηκαν στην θέση «Μόλα» βορειοδυτικά του χωριού, στα λεγόμενα «Καντζεϊκα». Υπάρχει μεγάλη περίπτωση η ονομασία του χωριού Μηλιές σήμερα να προέρχεται από την θέση «Μόλα» των πρώτων κατοίκων, καθώς η λέξη Μόλα στα Αλβανικά σημαίνει Μηλιά.

Κατά τον γνωστό ιστορικό Διονύσιο Κόκκινο, οι πρώτοι οικιστές των Μηλεών εγκαταστάθηκαν δίπλα στο ισχυρό, για την εποχή εκείνη, Αλβανοτουρκικό χωριό Λάλα. Το μέρος παρείχε άφθονη βοσκή, απαραίτητη για τα αιγοπρόβατα, καθώς και μεγάλη καλλιεργήσιμη έκταση, δυνατότητα υλοτομίας από το δάσος της Φολόης αλλά και απόκρυφες χαράδρες με Σπήλαια στα οποία κατέφευγαν, όταν κινδύνευαν.  Η ζωή των Μηλιωτών, επί Τουρκοκρατίας, ήταν δύσκολη, όπως αναφέρει ο Διονύσιος Κόκκινος Ελληνική Ἐπανάστασις τόμ. Β΄, σελ. 125, Ἀθήνα 1932. «Οἱ Λαλαῖοι μετεβλήθησαν εἰς στράτευμα ληστῶν ἐναντίον μιᾶς ὁλοκλήρου ἀνυπερασπίστου χώρας. Αἱ ἐπιδρομαί των καί αἱ λεηλασίαι των ἦσαν ἀδιάλειπτοι ἀπεκόμιζαν ἀπό παντοῦ ὅτι ὑπῆρχε. Προϊόντα, ζῶα, εἴδη οἰκιακῆς χρήσεως. Ὅταν ἀπό ἕνα χωριό δέν ἀπέμεινε τίποτε τό ἔκαιαν. Ἡ Ἠλεία ὁλόκληρος εἶχε ἐρημωθεῖ καί κατακαεῖ καί ὁ ἄμαχος πληθυσμός της εἶχε καταφύγει ἐκ τρόμου εἰς τά βουνά».

Το χωριό Μηλιές, λόγω της θέσης του, ως πλησιέστερο στο χωριό Λάλα, δεχόταν πρώτο την επίθεση των Τουρκαλβανών Λαλαίων.  Το χωριό Δούκα δεν υπέφερε τόσο καθώς χρησίμευαν στους Λαλαίους ως γραμματείς. Οι Μηλιώτες, επί 114 ολόκληρα χρόνια, από το 1707 ως το 1821, είχαν ως ασφαλές κρησφύγετο, ένα μεγάλο απόκρυφο Σπήλαιο, στο δασώδες όρος της Φολόης, το οποίο σήμερα είναι γνωστό ως Σπήλαιο Γκουσέτη. Εντός του Σπηλαίου, τοποθέτησαν μεταπολεμικώς, εικόνες Αγίων.

Οι Μηλιές στα χρόνια της επανάστασης

Οι Μηλιώτες είχαν ενεργό και ηρωική συμμετοχή στην μάχη του Πούσι τον Ιούνιο του 1821, η οποία στρατηγικά ήταν σημαντική για την έκβαση της επανάστασης. Αναφέρεται ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης περνούσε από το δρόμο δίπλα στον Ενιπέα κατά τις μετακινήσεις του προς την Ζάκυνθο. Στην περιοχή λειτουργούσαν Μπαρουτόμυλοι, οι οποίοι συνέβαλαν στον αγώνα της απελευθέρωσης κατά την επανάσταση.

Η προφορική παράδοση μιλάει για τον ηρωισμό του Θεόδωρου Γεωργόπουλου (Ντουβέλα) και του Δημήτριου Δημητρακόπουλου (Δουδούμη), οι οποίοι εφεραν ως απόδειξη και παράσημο ανδρείας τις πληγές στα σώματα τους από τα πυρά του εχθρού.

Οι προσπάθειες ανάπτυξης μετά τον πόλεμο

Από το 1829 και μετά, οι Μηλωτές άρχισαν σιγά σιγά να οργανώνονται σε σοβαρό οικισμό. Μετά την επανάσταση, στις Μηλιές, ήταν μόλις 30 οικογένειες, ήταν όλοι ανεξαιρέτως, αγράμματοι. Η απουσία του σχολείου καταδίκαζε τους κατοίκους για πολλά χρόνια. Το χωριό Δούκα αποτελεί εξαίρεση σε όλο τον Νομό της Ηλείας, από άποψη μορφωτικού επιπέδου των κατοίκων. Μετά την απελευθέρωση, συνέβαλαν σημαντικά στην μορφωτική καλλιέργεια και ανάπτυξη των Μηλιωτών, καθώς οι κάτοικοι του χωριού έστελναν τα παιδιά μέχρι το 1895 στο χωριό Δούκα στο οποίο λειτουργούσε  Δημοτικό Σχολείο. Το έτος εκείνο είναι ιστορικό για το χωριό μας, καθώς άρχισε να λειτουργεί Μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο. Όλοι πλέον οι κάτοικοι είχαν την ευκαιρία να παρέχουν στα παιδιά τους την μόρφωση και την καλλιέργεια για την μετέπειτα ζωή τους. Το σχολείο λειτούργησε και μεγάλωσε πολλές γενιές. Από το 1895 έως τον Ιούνιο του 2001, όπου σταμάτησε η λειτουργία του. Δυστυχώς, λόγω έλλειψης παιδιών στο χωριό.

Οι Μηλιές πριν από την ανακήρυξη της σε κοινότητα Μηλεών άνηκε διοικητικά και πραγματικά στον Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας, με θερινή έδρα το Δούκα και χειμερινή το Πελόπιο (Κριεκούκι). Εκτός από την απουσία των δυο αυτών σημαντικών στοιχείων, του Σχολείου και της Κοινότητας, μέχρι το 1863 οι Μηλιές δεν είχαν ούτε Εκκλησία. Εκκλησιάζονταν στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου στο χωριό Δούκα. Από το 1863 απέκτησε δικό του μικρό Ναό, του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Κοινότητα δική του απέκτησε 1914, όπως και στα περισσότερα χωριά της Ελλάδος. Οι πρώτες δεκαετίες ήταν δύσκολες, διότι η κοινότητα λειτουργούσε χωρίς κάποια κρατική επιχορήγηση, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η δυνατότητα εκτέλεσης πολλών κοινωφελών έργων.

Το μοναδικό κεφάλαιο το οποίο είχε ο πρόεδρος της κοινότητας, ήταν η προσωπική εργασία και ο μόχθος των κατοίκων του χωριού. Όποιο έργο έγινε στην Κοινότητα των Μηλεών από το 1914 ως το 1952, που ιδρύθηκε ο Σύλλογος των Απανταχού Μηλιωτών, οφείλεται καθαρά στο πνεύμα και στην εργατικότητα των κατοίκων του χωριού. Οι κάτοικοι με τα πενιχρά οικονομικά μέσα που διέθεταν εκείνη την εποχή φρόντισαν να εμπλουτίσουν τον Ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου με εικόνες. Ανακαίνισαν και το εκκλησάκι της Παναγίτσας. Με πρωτοβουλία της Κοινότητας αγοράστηκε το οικόπεδο στο οποίο λειτούργησε, όπως προαναφέραμε το σχολείο.  Το σημαντικότερο, όμως, έργο, από άποψη προσωπικής εργασίας των κατοίκων είναι ο δρόμος που ένωσε το χωριό μας με το γειτονικό χωριό Λάλα και αντίστοιχα τον δρόμο που μας ένωσε με την γειτονική κοινότητα του Δούκα το 1924, χωρίς κάποια κρατική επιχορήγηση.

Η εξέλιξη του χωριού στον 20^ο αιώνα

Στις αρχές του 20^ου αιώνα ο πληθυσμός είχε υπερδιπλασιασθεί. Η εξέλιξη αυτή έφερε άνθηση. Καλλιέργειες, όπως αμπέλια είδαν την ανάπτυξη. Τα κρασιά των Μηλεών έγιναν γνωστά σε όλη την Ηλεία, για την γεύση και την ποιότητα τους. Λόγω των πολλών αμπελιών αλλά και του δρυοδάσους της Φολόης, στο χωριό αναπτύχθηκε η παραγωγή δρύινων οινοβαρελιών.

Η Κοινότητα πριν το 1940 απέκτησε τηλεφωνικό δίκτυο αλλά και με το έργο της ύδρευσης να καταγράφεται στο ενεργητικό της. Βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη του χωριού. Οι κάτοικοι δεν θα ταλαιπωρούνται πλέον με την μεταφορά νερού από τις πηγές και τα ποτάμια. Θα έχουν ειδικές εγκαταστάσεις ύδρευση στα σπίτια τους.

Επίσης, σε ένα από τα σημαντικά έργα που πρέπει να αναφερθούμε, είναι η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος η οποία οφείλεται στην μέριμνα του Ελληνικού Κράτους,  στις συντονισμένες ενέργειες που έγιναν εκ μέρους του Συλλόγου των Απανταχού Μηλεών αλλά και της Κοινότητα. Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος μετέβαλε, τελείως την μορφή των Μηλεών.

Το 1972 η Κοινότητα με την πολύτιμη συμπαράσταση του Συλλόγου απέκτησε κεντρική πλατεία την οποία επίστρωσε με τσιμέντο.

Οι Μηλιές από το 1990 μέχρι σήμερα

Το 1990 εκλέγεται πρόεδρος της κοινότητας ο Γιώργος Πίππας, επανεκλέγεται το 1994, με αποτέλεσμα να θεωρείται ο τελευταίος πρόεδρος της κοινότητας του χωριού, καθώς το 1999 τίθεται σε εφαρμογή το πρόγραμμα Καποδίστριας, βάσει του οποίου οι περισσότερες κοινότητες καταργήθηκαν δια της αναγκαστικής συνένωσης με γειτονικούς δήμους, οι καταργημένες κοινότητες συνέχισαν κατά κάποιο τρόπο να υφίστανται, αποτελώντας διαμερίσματα των νέων δήμων.

Επί προεδρίας του Γεώργιου Πίππα έγιναν κάποια από τα σημαντικότερα έργα, που κάνουν τις Μηλιές να είναι όπως τις γνωρίζουμε σήμερα.

Ένα από αυτά τα έργα, ήταν η ασφαλτόστρωση του δρόμου, όπως είναι σήμερα. Σας παραθέτουμε προσωπική μαρτυρία του Άρη Μαρκόπουλου, ο οποίος διετέλεσε γραμματέας της κοινότητας την εποχής εκείνη:

«Το 1994 βγαίνει μελέτη από την περιφέρεια της Πάτρας για να γίνει ο δρόμος Λάλα-111 και οι παρακαμπτήριές οδοί, δηλαδή όλες οι γύρω κοινότητες, με την Μηλιές να είναι το μοναδικό χωριό που ήταν έξω από αυτή την μελέτη.  Αποφασίζουμε με τον Γιώργο τον Πίππα να επισκεφτούμε την γενική γραμματεία στην Πάτρα, ώστε να πιέσουμε. Ο γραμματέας δεν ήταν ενήμερος ότι οι Μηλιές ήταν εκτός μελέτης. Φώναξε τον μηχανικό του έργου του κ. Ρόδη, ο οποίος μας ενημέρωσε  ότι κάτι θα κάνουν αλλά όχι με το υπάρχον πρόγραμμα. Φεύγουμε απογοητευμένοι, στην επιστροφή όμως αποφασίσαμε να γυρίσουμε να κάνουμε μια τελευταία προσπάθεια, καθώς είχαμε μια πολύ καλή ιδέα, που άξιζε να την μοιραστούμε.

Προτείναμε, λοιπόν, να φτιάξουν και το δρόμο του χωριού μας από την έκπτωση που έδωσε ο εργολάβος. Αυτή η πρόταση έγινε δεκτή, με τους εργολάβους να έρχονται λίγο καιρό αργότερα στο χωριό. Μας ζήτησαν να ανοίξουμε το δρόμο, καθώς ήταν πολύ στενός. Εκείνη την εποχή όλοι οι κάτοικοι του χωριού βοήθησαν. Έπρεπε να μιλήσουμε με όλους όσους επηρεάζονταν το χωράφι του από την επέκταση του δρόμου, υπήρξαν πολλές δυσκολίες. Πολλοί Λαλαίοι δεν ήθελαν να κάνουν κάποια παραχώρηση και ζητούσαν να πάει ο δρόμος από τις κατασκηνώσεις, δηλαδή ο διπλάσιος δρόμος. Με πολύ κόπο πείστηκαν όλοι, με την προϋπόθεση ότι θα κάναμε την περίφραξη των χωραφιών, όπως τους προτείναμε. Έτσι ζητήσαμε πασσάλους από το Δασαρχείο, με όλους τους συγχωριανούς να βοηθούν ώστε να κοπούν και τα φτιαχτούν. Όπως καταλαβαίνετε η ασφαλτόστρωση του δρόμου ήταν δύσκολή και χρονοβόρα αλλά μας αποζημίωσε όλους».

Ένα, επίσης πολύ σημαντικό επίτευγμα ήταν η γεώτρηση που βρίσκεται σήμερα στο γήπεδο. Μέχρι το 1994 υπήρχαν ήδη σωλήνες και ύδρευση στο χωριό. Ωστόσο το νερό ερχόταν από την Αύρα, υπήρχαν πολλά προβλήματα, με τους κατοίκους να μένουν συχνά χωρίς νερό για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Το 1994 επιλέγει το Ινστιτούτο γεωλογικών μετρήσεων Ελλάδος  να κάνει γεώτρηση στις Μηλιές και το παραχωρεί ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση του στην κοινότητα των Μηλεών μετά από επίσημο αίτημα του κοινοτικού συμβουλίου.

Στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το γήπεδο των Μηλεών, καθώς και η παιδική χαρά, ήταν να μεταφερθεί το 1995 το νεκροταφείο. Λόγω της δυσκολίας του έργου, δεδομένου ότι θα έπρεπε πολλοί να μεταφέρουν τα οστά των προγόνων τους αλλά και τις απόστασης που θα δυσκόλευε τους ηλικιωμένους, αποφασίστηκε να γίνει επέκταση του νεκροταφείου που ήδη υπήρχε με την παραχώρηση κάποιων χωραφιών από κατοίκους ως δωρεά στην εκκλησία.

Ένα ακόμα έργο, το οποίο πραγματοποιήθηκε περίπου το 1996 είναι η διαμόρφωση του γηπέδου και της παιδικής χαράς. Το κτήριο, που λειτουργεί ως αποθήκη και τουαλέτες, καθώς και το υπόστεγο, προστέθηκαν στις εγκαταστάσεις του γηπέδου περίπου το 2002 με δωρεά της οικογένειας Γερμανού.

Τέλος, το 2002 φτιάχτηκε η βιβλιοθήκη, καθώς και η έκθεση φωτογραφίας που υπάρχει σήμερα στην κάτω ρούγα.