Μυθολογία
Το χωριό, Μηλιές, καθώς και η ευρύτερη περιοχή έχουν δυνατή παρουσία στην Ελληνική Μυθολογία, μάλιστα σε δυο κομβικά για την περιοχή σημεία, τον ποταμό Ενιπέα και το οροπέδιο της Φολόης. Ο μύθος για την Φολόη είναι ξεκάθαρος, με τα γεγονότα να διαδραματίζονται στους Άθλους του Ηρακλή.
Ο μύθος του Ενιπέα και της Τυρούς, έχει δυο πατρίδες, την Θεσσαλία και την Ηλεία. Η σύγχυση αυτή προέκυψε, προφανώς από τον Σαλμωνέα, από το γεγονός ότι ο πατέρας της Τυρούς, ο Σαλμωνέας στην αρχή κατοικούσε στην περιοχή της Θεσσαλίας, αλλά αργότερα ήρθε στην Ήλιδα, όπου ίδρυσε την πόλη Σαλμώνη. Τώρα πότε ακριβώς και σε ποια μυθολογική περίοδο έγιναν αυτά που ο μύθος λέει, κανείς δεν ξέρει.
Αξίζει να δούμε λίγο πιο αναλυτικά τους 3, αυτούς μύθους.
Ερυμάνθιος Κάπρος, 4ος Άθλος του Ηρακλή
Στο Ερύμανθο είχε χαρίσει η θεά Άρτεμις ένα τεράστιο αγριόχοιρο. Από εκεί εξορμούσε σε ολόκληρη την περιοχή της Ψωφίδος και του Λασίωνα στην Πελοπόννησο, όπου τρομοκρατούσε και κατέστρεφε τα σπαρτά των χωρικών, ενώ με τους χαυλιόδοντες ξέσκιζε όποιο ζώο έβρισκε μπροστά του. Αυτό το αγρίμι ενοχλούσε ακόμη και τους Κένταυρους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το αντιμετωπίσουν όταν κατέβαινε για τροφή στο δάσος της Φολόης και νερό στο φαράγγι. Ο Ευρυσθέας (ξάδερφος του Ηρακλή και βασιλιάς των Μυκήνων) του ανέθεσε να πιάσει τον κάπρο και να τον φέρει ζωντανό στο Άργος, βέβαιος ότι ο Ηρακλής δεν θα μπορούσε να το πιάσει. Ο ήρωας, όμως, προτού βγει για κυνήγι, πέρασε από τον φίλο του τον Κένταυρο Φόλο για να πάρει πληροφορίες για το άγριο ζώο, αυτός πρόσφερε στον Ηρακλή τα κρέατα ψημένα, ο ίδιος όμως τα έτρωγε ωμά.
Όταν ο Ηρακλής του ζήτησε κρασί, είπε ότι φοβάται να ανοίξει το κοινό πιθάρι των Κενταύρων, επειδή όμως ο Ηρακλής τον παρότρυνε να μην φοβάται, το άνοιξε και μετά από λίγο οι Κένταυροι, αισθανόμενοι την μυρωδιά, έφτασαν στην σπηλιά του Φόλου, οπλισμένοι με βράχους και έλατα. Τους πρώτους που τόλμησαν να μπουν μέσα, τον Άγχιο και τον Άγριο, τους έτρεψε ο Ηρακλής σε φυγή, χτυπώντας τους με δαυλούς, ενώ τους υπόλοιπους τους κυνήγησε ρίχνοντας με το τόξο μέχρι τον Μαλέα. Από εκεί κατέφυγαν στον Χείρωνα, ο οποίος, διωγμένος από τους Λαπίθες από το όρος Πήλιο, είχε εγκατασταθεί στον Μαλέα. Ενώ λοιπόν οι Κένταυροι συνωστίζονται γύρω του, ο Ηρακλής ρίχνει ένα βέλος, το οποίο, αφού διαπέρασε τον βραχίονα του Έλατου, μπήχτηκε στο γόνατο του Χείρωνα.
Στενοχωρημένος ο Ηρακλής έτρεξε κοντά του, τράβηξε έξω το βέλος και έβαλε στην πληγή ένα φάρμακο που του έδωσε ο Χείρωνας, επειδή όμως το τραύμα ήταν ανίατο, επέστρεψε στην σπηλιά. Κι εκεί, επειδή ήθελε να πεθάνει, αλλά δεν μπορούσε, επειδή ήταν αθάνατος, ο Προμηθέας προσφέρθηκε στον Δία να γίνει αυτός αθάνατος στην θέση του και έτσι κ Χείρωνας πέθανε. Οι υπόλοιποι Κένταυροι έφυγαν προς διάφορες κατευθύνσεις, κάποιοι πήγαν στο όρος Μαλέα, ο Ευρυτίωνας στην Φολόη και ο Νέσσος στον ποταμό Εύηνο. Τους υπόλοιπους τους δέχτηκε ο Ποσειδώνας στην Ελευσίνα και τους έκρυψε κάτω από ένα βουνό.
Ο Φόλος τέλος βγάζοντας από τον νεκρό το βέλος, απορούσε πως κάτι τόσο μικρό σκότωσε αυτούς τους τόσο μεγάλους, τότε του γλίστρησε από το χέρι, έπεσε στο πόδι του και τον σκότωσε ακαριαία. Όταν ο Ηρακλής γύρισε στην Φολόη και βρήκε πεθαμένο τον Φόλο, τον έθαψε και καταπιάστηκε με το κυνήγι του κάπρου. Έτσι ο Ηρακλής, παρά τις προσδοκίες του Ευρυσθέα, πέτυχε με το τέχνασμα του να οδηγήσει το ζώο στο φαράγγι της Φολόης στο γεφύρι του Μπέρη στο Αντρλωνι που είχε φράξει με δίχτυ. Πήρε στους ώμους το ζωντανό αγριογούρουνο και το μετέφερε στις Μυκήνες. Όταν αντίκρισε ο Ευρυσθέας τον Ηρακλή φορτωμένο με το κάπρο κρύφτηκε σε ένα μεγάλο πιθάρι. Ο Ηρακλής σαν ανάθημα έστειλε τα δόντια του κάπρου στο ναό του Απόλλωνος της Κύμης.
Οι στάβλοι του Αυγεία, 5ος Άθλος του Ηρακλή
Η Κόπρος του Αυγείου ήταν η κοπριά που είχε συγκεντρωθεί στους τεράστιους στάβλους του βασιλιά της Ήλιδος Αυγεία. Με τα 3.000 βόδια, οι οποίοι δεν είχαν καθαρισθεί επί πολλά (αναφέρεται και 30) χρόνια. Το καθάρισμα αυτών των στάβλων από όλη την κοπριά μέσα σε μία ημέρα ήταν ο πέμπτος άθλος του Ηρακλή.
Ο Ηρακλής παρουσιάσθηκε στον Αυγεία και, αποκρύπτοντας τη διαταγή του Ευρυσθέα για τον άθλο. Προσφέρθηκε να καθαρίσει τους στάβλους σε μία ημέρα με αντάλλαγμα το ένα δέκατο του κοπαδιού. Ο Αυγείας κορόιδεψε τον ήρωα για την προσφορά του, όμως δέχθηκε τη συμφωνία και έθεσε τον πρωτότοκο γιο του, τον Φυλέα, ως μάρτυρα.
Ο Ηρακλής καθάρισε την κοπριά σκάβοντας δύο χαντάκια στα θεμέλια των στάβλων, έστρεψαν μέσα από αυτά τα νερά του Πηνειού και του Αλφειού προς τους στάβλους. Τα νερά των δύο αυτών ποταμών (κατ’ άλλους μόνο του Πηνειού) παρέσυραν όλη την κοπριά.
Αφού τελείωσε το έργο του μέσα στην προκαθορισμένη προθεσμία, ο Ηρακλής ζήτησε από τον βασιλιά την αμοιβή του. Όμως εκείνος αρνήθηκε να του τη δώσει, επειδή στο μεταξύ είχε πληροφορηθεί ότι ο ήρωας στην πραγματικότητα εκτελούσε τις διαταγές του Ευρυσθέα. Στη δίκη που ακολούθησε για να λυθεί η διαφορά, ο Φυλέας κατέθεσε υπέρ του Ηρακλή αναφέροντας την υπόσχεση του πατέρα του. Πριν ανακοινωθεί η απόφαση, ο Φυλέας και ο Ηρακλής εκδιώχθηκαν από την Ήλιδα με βασιλική διαταγή του Αυγεία. Ο πρώτος πήγε στο νησί Δουλίχιο και ο ήρωας στην πόλη Ώλενο. Αρκετά χρόνια αργότερα ο Ηρακλής επέστρεψε στην Ήλιδα, κατέκτησε την πόλη και θανάτωσε τον Αυγεία.
Ο μύθος του Ενιπέα και της Τυρούς
Σύμφωνα με τον μύθο, η Τυρώ, κόρη του Σαλμωνέα και της Αλκιδίκης, την οποία μεγάλωσε ο Κρηθέας (αδερφός του Σαλμωνέα), ερωτεύτηκε τον ποταμό Ενιπέα και πηγαίνοντας συνέχεια στην ρείθρα του, θρηνούσε προς αυτά. Ο Ποσειδώνας λοιπόν, παίρνοντας την μορφή του Ενιπέα, κοιμήθηκε μαζί της. Αυτή γέννησε κρυφά δίδυμα αγόρια και τα άφησε έκθετα. Εκεί που ήταν αφημένα τα παιδιά, πέρασαν κάποιοι αλογοτρόφοι και μια φοράδα άγγιξε την οπλή της το ένα από τα δυο βρέφη και μελάνιασε ένα μέρος του προσώπου του. Ο αλογοτρόφος πήρε και τα δυο αγόρια και τα μεγάλωσε, ονομάζοντας τον μελανιασμένο Πελία και τον άλλο Νηλέα.
Όταν μεγάλωσαν, αναγνώρισαν τη μητέρα τους και σκότωσαν τη μητριά τους Σιδηρώ, διότι όταν έμαθαν ότι αυτή κακοποιούσε τη μητέρα τους, όρμησαν εναντίον της, εκείνη όμως πρόλαβε και κατέφυγε στο ιερό της Ήρας. Ο Πελίας την έσφαξε πάνω σε αυτόν ακριβώς τον βωμό και γενικά σε όλη του τη ζωή δεν σεβόταν την Ήρα.
Αργότερα μάλωσαν μεταξύ τους και ο Νηλέας εξόριστος πήγε στη Μεσσηνία, όπου ίδρυσε την Πύλο και παντρεύτηκε τη Χλωρίδα, την κόρη του Αμφίονα, από την οποία απέκτησε μια κόρη, την Πηρώ, και γιους τον Ταύρο, τον Αστέριο, τον Πυλάονα, τον Δήμαρχο, τον Ευρύβιο, τον Επίλαο, τον Φράσιο, τον Ευρυμένη, τον Ευαγόρα, τον Αλάστορα, τον Νέσταρα και τον Περικλύμενο, στον τελευταίο έδωσε ο Ποσειδώνας την ιδιότητα να μεταμορφώνεται και όταν πολεμούσε εναντίον τον Ηρακλή, που προσπαθούσε να κυριεύσει την Πύλο, γινόταν πότε λιοντάρι πότε φίδι και πότε μέλισσα, σκοτώθηκε από τον Ηρακλή μαζί με τους άλλους γιούς του Νηλέα.
Ο μόνος που σώθηκε ήταν ο Νέστορας, επειδή τον μεγάλωναν οι Γερήνιοι. Αυτός πήρε γυναίκα του την Αναξιβία, κόρη του Κρατιέρα, και απέκτησε δυο κόρες, την Πεισδίκη και την Πολυκάστη, και εφτά γιούς, τον Περσέα, τον Στράτιχο, τον Άρητο, Ττον Εχέφρονα, τον Πεισίστρατο, τον Αντίλοχο και τον Θρασυμήδη.